AZERBAYCAN’DA SOVYET REJİMİNİN KURULUŞU VE SOVYET KARŞITI AYAKLANMALAR

• DOI: 10.33171/dtcfjournal.2023.63.1.2
• Publication Date: 2023-06-02T09:47:50Z
• Authors: Burcu ÖZDEMİR
• Keywords: Azerbaycan;Sovyetler Birliği;Gence İsyanı;Sovyet karşıtı ayaklanmalar; Archaeology (Other); Arkeoloji (Diğer); Azerbaijan;Soviet Union;Ganja Revolt;Anti-Soviet Uprisings

Azerbaycan’da 1918-1920 yılları arasındaki kısa süreli bağımsızlık sürecinin ardından, 28 Nisan 1920 tarihinde Sovyet egemenliği tesis edildi. idaresi altındaki Azerbaycan’da, 1920’li yılların başlarında ve 1930’lu yıllarda çeşitli sebeplerle çok sayıda ayaklanma meydana geldi. İsyancılar, Devlet Siyasi İdaresi’nin (GPU) raporlarında “haydut” (kaçak) olarak adlandırılmıştır. İsyanlardan en önemlisi, yaşanan Gence ayaklanmasıydı. 25-26 Mayıs 1920'de şehrinde başlayan bu isyan 6 gün sürecekti. isyanı belirgin bir siyasi karaktere sahipti. Ayaklanmanın amacı Azerbaycan'ı işgalinden kurtarmak komünist rejime son vermekti. gecesi sırasında isyancılar hızla kontrolü ele geçirdi. 29 Mayıs'ta isyancılara yapılan Bolşevik saldırısı başarısızlıkla sonuçlandı ardından Ordu Komutanlığı şehirdeki askeri gücünü daha da güçlendirdi. XI Kızıl Gence'ye ek kuvvetler getirdi. yetkililerinden gelen bilgilere göre, Bolşeviklerin 31 o ayaklanmanın bastırılmasına yol açtı. İsyan akşama kadar tamamen bastırıldı. ayaklanmasından sonra 1920’de Karabağ'ın şehirlerinde (Şuşa, Ağdam, Barda) yeni protestolar huzursuzluklar baş gösterdi. yıllar boyunca yönetimini oldukça uğraştırmış görünen isyanlardan sonra, kez yönetiminin 1930’larda başlattığı kolektivizasyona karşı tepki ayaklanmalar oldu. Bunlardan ilki, 1930 yılının baharında Nuha’nın Zakatala ilçesinde gerçekleşti. Tüm isyanlar, kaynaklarda çoğunlukla, “Sovyet-karşıtı isyanlar” tanımlandılar. Peki ifade mevcut durumu açıklayan objektif tanımlama mıydı, yoksa aksini iddia etmek mümkün müydü? Bu çalışmada, döneminde hareketleri bunların hangi geldikleri incelenecektir. Böylece bunların, tanımlandığı şekilde mı oldukları sadece bazı uygulamalarına yönelik hoşnutsuzluğun sonucu mu sorusu cevaplanmaya çalışılacaktır.