TUBERCULOSIS: PREVALENCE, RISK FACTORS, AND FIRST-LINE DRUG RESISTANCE

• DOI: 10.34689/sh.2024.26.5.021
• Publication Date: 2025-01-20T07:34:12Z
• Authors: A.A. Kussainova; A.B. Adilzhanov; M.S. Adilgozhin; G.M. Shalgumbayeva; G.A. Derbissalina; Zh.B. Bekbergenova; A.T. Umbetzhanova; D.K. Kozhakhmetova; M.S. Zhokebaeva; T.M. Shamshudinov; L.T. Kassym

Introduction: In Kazakhstan, according to the National Center of Phthisiopulmonology, there has been a decrease in tuberculosis (TB) incidence, though the issue remains significant. TB is more common among socially vulnerable groups, including the homeless, prisoners, migrants, and individuals with weakened immune systems. The average TB incidence rate in the country is around 55 cases per 100,000 people, which is higher than the Central Asia average. Aim of the literature review is to analyze TB prevalence worldwide and in Kazakhstan, with attention to key sociodemographic data, risk factors, and multidrug-resistant forms. Search Strategy:After identifying primary keywords and synonyms, a literature search was conducted in English (PubMed, Google Scholar, Embase) and Russian databases (Cyberleninka, eLibrary), covering the past seven years for relevance. Selected publications underwent citation analysis, and abstracts were screened for relevance. Studies meeting inclusion criteria were then retrieved in full for detailed review. Inclusion criteria:studies pertinent to the topic, in English or Russian, published since 2017, including primary/secondary research, systematic reviews, meta-analyses, clinical guidelines, monographs, and conference abstracts. Results and Conclusion: According to the World Health Organization (WHO), over 10 million new active TB cases are recorded annually. In Kazakhstan, the TB incidence rate in 2022 was 78 cases per 100,000 population. Although TB incidence has been decreasing in the country, the disease burden remains significant, particularly within specific regions and population groups. In 2019, Kyzylorda Region reported the highest incidence at 115 per 100,000, while the lowest rate, 55 per 100,000, was observed in Karaganda Region and its surrounding areas. These disparities may be due to differences in income, living conditions, population age, and comorbidities. A critical issue also remains the prevalence of multidrug-resistant TB (MDR-TB): approximately 25% of new cases and nearly 50% of previously treated patients are resistant to first-line medications. The government of Kazakhstan is actively working to combat TB, achieving significant progress in reducing prevalence and improving treatment outcomes. Введение: В Казахстане (РК), по данным Национального центра фтизиопульмонологии, отмечается снижение заболеваемости туберкулезом (ТБ), однако проблема сохраняет актуальность. Заболевание чаще встречается среди социально уязвимых групп населения — бездомных, заключенных, мигрантов и людей с ослабленным иммунитетом. Средний показатель заболеваемости по Республике составляет около 55 случаев на 100 000 населения, что выше среднего показателя по Центральной Азии. Цель обзора литературы: изучить распространенность туберкулеза в мире и Республике Касахстан, с учетом основных социально-демографических данных, факторов риска, и мультирезистентных форм. Стратегия поиска: После определения основных ключевых слов и синонимов был проведен поиск литературы в англоязычных (PubMed, Google Scholar, Embase) и русскоязычных базах данных (Cyberleninka, eLibrary), охватывающий последние семь лет. Выбранные публикации прошли анализ цитирования, а абстракты были проверены на релевантность. Исследования, соответствующие критериям включения, были извлечены в полном объеме для подробного обзора. Критерии включения: исследования, соответствующие теме, на английском или русском языке, опубликованные с 2017 года, включая первичные/вторичные исследования, систематические обзоры, метаанализы, клинические руководства, монографии и тезисы конференций. Результаты и заключение: По данным Всемирной Организации Здравоохранения (ВОЗ) ежегодно регистрируется более 10 миллионов новых случаев активного ТБ. В РК уровень заболеваемости ТБ в 2022 году составил 78 случаев на 100 000 населения. Несмотря на снижение заболеваемости туберкулезом в РК, бремя болезни остается существенным, особенно в отдельных регионах и среди определенных групп. По данным 2019 года, наивысший уровень заболеваемости - 115 на 100 000 человек - зарегистрирован в Кызылординской области, а самый низкий - 55 на 100 000 - в Карагандинской области и прилегающих районах. Эти различия могут объясняться доходами, условиями проживания, возрастом населения и тяжестью сопутствующих заболеваний. Критической проблемой также остается распространенность ТБ с множественной лекарственной устойчивостью (МЛУ-ТБ): около 25% новых случаев и почти 50% ранее лечившихся пациентов устойчивы к препаратам первой линии. Правительство РК активно борется с заболеванием, достигнув значительного прогресса в снижении заболеваемости и улучшении показателей лечения. Кіріспе: Қазақстанда (ҚР) Ұлттық фтизиопульмонология орталығының мәліметтері бойынша туберкулезбен (ТБ) сырқаттанушылықтың төмендеуі байқалады, алайда проблема өзектілігін сақтайды. Ауру халықтың әлеуметтік осал топтары арасында жиі кездеседі-үйсіз адамдар, тұтқындар, мигранттар және иммунитеті төмен адамдар. Республика бойынша сырқаттанушылықтың орташа көрсеткіші 100 000 тұрғынға шаққанда шамамен 55 жағдайды құрайды, бұл Орталық Азия бойынша орташа көрсеткіштен жоғары. Осы шолудың мақсаты - негізгі әлеуметтік-демографиялық деректерді, қауіп факторларын және көп төзімді нысандарды ескере отырып, әлемде және Қазақстан Республикасында туберкулездің таралуын зерделеу. Іздеу стратегиясы: Негізгі түйінді сөздер мен синонимдер анықталғаннан кейін соңғы жеті жылды қамтитын ағылшын тілді (PubMed, Google Scholar, Embase) және орыс тілді мәліметтер базасында (Cyberleninka, eLibrary) әдебиеттерді іздеу жүргізілді. Таңдалған басылымдар дәйексөзді талдаудан өтті және абстрактілер өзектілігі тексерілді. Қосу критерийлеріне сәйкес келетін зерттеулер егжей-тегжейлі шолу үшін толық көлемде алынды. Қосылу критерийлері: 2017 жылдан бері жарияланған ағылшын немесе орыс тілдеріндегі тақырыпқа сәйкес зерттеулер, соның ішінде бастапқы/қайталама зерттеулер, жүйелі шолулар, мета-талдаулар, клиникалық нұсқаулықтар, монографиялар және конференция тезистері. Нәтижелер және қорытынды: Дүниежүзілік Денсаулық сақтау ұйымының (ДДҰ) мәліметтері бойынша жыл сайын белсенді туберкулездің 10 миллионнан астам жаңа жағдайы тіркеледі. ҚР-да 2022 жылы ТБ сырқаттанушылық деңгейі 100 000 тұрғынға шаққанда 78 жағдайды құрады. ҚР-да туберкулезбен сырқаттанушылықтың төмендеуіне қарамастан, аурудың ауыртпалығы, әсіресе жекелеген өңірлерде және белгілі бір топтар арасында елеулі болып қала береді. 2019 жылдың деректері бойынша сырқаттанушылықтың ең жоғары деңгейі - 100 000 адамға шаққанда 115 - Қызылорда облысында, ал ең төменгісі - 100 000 адамға шаққанда 55 - Қарағанды облысында және оған іргелес аудандарда тіркелген. Бұл айырмашылықтар табысқа, өмір сүру жағдайына, халықтың жасына және қатар жүретін аурулардың ауырлығына байланысты болуы мүмкін. Көптеген дәріге төзімді туберкулездің таралуы да маңызды мәселе болып қала береді: жаңа жағдайлардың шамамен 25% және бұрын емделген пациенттердің шамамен 50% - ы бірінші қатардағы препараттарға төзімді. ҚР Үкіметі аурумен белсенді күресіп, аурушаңдықты төмендетуде және емдеу көрсеткіштерін жақсартуда айтарлықтай прогреске қол жеткізді.